Flash Ballonvaarten
Geschiedenis van het ballonvaren
Ballonvaren is begonnen in Frankrijk. Twee broers, Jacques-Étienne en Joseph-Michel hebben in 1782 al verschillende keren geprobeerd om een heteluchtballon, gemaakt van papier, op te laten stijgen. Tot dan toe altijd onbemand omdat ze niet zeker wisten of je hoog in de lucht adem kon halen. Om dit uit te proberen bouwen ze een ballon van linnen en papier van 20 meter hoog. Op 19 september 1783 laten ze deze ballon de lucht in gaan met eronder een mandje met daarin een haan, een eend en een schaap.
Omdat deze dieren het overleven wordt besloten een nieuwe ballon te bouwen, nu om mensen te vervoeren.
Op 21 november 1783 vertrekt deze heteluchtballon vanaf kasteel de la Muette bij Parijs. Aangezien het vuur op de grond blijft kunnen de ballonvaarders de ballon onderweg niet verwarmen en komen ze na 25 minuten weer op de grond terecht, 8 kilometer van hun vertrekplaats. Aan boord van deze ballon waren Pilâtre de Rozier en Markies d'Arlandes. |
Ballonvaren was toentertijd niet zonder risico. De eerste ballonvaarder, Pilatre de Rozier, was helaas ook het eerste dodelijke slachtoffer. Op 15 juni 1785 probeerde hij in opdracht van de Franse koning met een gecombineerde waterstof- en heteluchtballon het Kanaal over te steken. Het open vuur kwam te dicht bij het zeer explosieve waterstof en de ballon explodeerde.
De eerste ballonvaarten leidden tot een echte ballonmanie. Op allerlei voorwerpen zijn afbeeldingen van ballonnen terug te vinden.
In veel landen werd geprobeerd om ook een ballon te bouwen. Ook werd er nagedacht over de besturing van de ballon (met zeilen als van een zeilboot ?) en de toekomstige functie van de ballon. Daarbij schoot de fantasie soms erg ver door. Zo ontwierp de Duitser Dunkert in 1784 een ballon van de toekomst met de naam 'Minerva'. Deze was groot genoeg voor een paar honderd mensen en met een café-restaurant, een ziekenhuis en zelfs een kerk aan boord. Volgens Dunkert zou deze ballon op 10 maart van het jaar 2240 het luchtruim kiezen.
Ook in Nederland werd al een aantal keren geprobeerd een ballonvaart te maken. Uiteindelijk werd de eerste ballonvaart in Nederland gemaakt door de Fransman Jean-Pierre Blanchard. Hij trok met zijn gasballon rond als een soort kermisattractie. Het publiek dat kwam kijken moest 1 of 2 gulden betalen. Op 12 juli 1785 vertrekt hij vanaf de tuin van Paleis Noordeinde in Den Haag. Bij de landing krijgt hij te maken met een boze boer. De boer eist geld en Blanchard schrijft een briefje waarmee de boer bij de autoriteiten in Den Haag zijn geld kan halen. Alleen schrijft Blanchard dat briefje in voor de boer onleesbaar Frans:
"Ik ondergeschreeven verklaarde
neergekomen te zyn ten 9 uuren 's avonds,
op een leeg Weyland,
behoorende aan een Lompe Brutaale Boer,
die hier door de minste nadeel geleeden heeft,
en die de onwaardigheid heeft
Tien Ducaten van my te eischen
na geholpen te hebben om mijn Schuitje
en de Bol te verscheuren"
"Ik ondergeschreeven verklaarde
neergekomen te zyn ten 9 uuren 's avonds,
op een leeg Weyland,
behoorende aan een Lompe Brutaale Boer,
die hier door de minste nadeel geleeden heeft,
en die de onwaardigheid heeft
Tien Ducaten van my te eischen
na geholpen te hebben om mijn Schuitje
en de Bol te verscheuren"
Blanchard overleed in 1809 en na zijn dood werd zijn stuntwerk voortgezet door zijn vrouw, Madeleine Sophie Armant Blanchard. Een vrouw in een gasballon was in die tijd erg bijzonder en zij trok dan ook veel publiek. Ze maakte meestal een echte show van het opstijgen door ook vuurwerk te gebruiken. Op 7 juli 1819 stijgt ze op vanuit de Tivoli-tuinen in Parijs. Bij het afsteken van het vuurwerk gaat er iets mis en vat het gas van de ballon vlam. Het publiek denkt dat dit weer een nieuwe stunt van haar is en begint te juichen. Mme Blanchard valt met haar ballon te pletter op een dak. Ze is de eerste vrouw die met een ballon om het leven komt.
|
Langzaam beginnen de gasballonnen ook een militaire functie te krijgen. Op de illustratie hieronder zweeft de commandant van het Franse ballonkorps boven het slagveld bij Fleurus in 1794. Hij bespiedt het Oostenrijkse leger en de berichten die hij maakt laat hij langs de tuikabels vanuit de ballon naar de Franse officieren op de grond glijden.
Pas in 1804 stijgt de eerste Nederlander met een gasballon op. Op 29 augustus vertrekt Abraham Hopman vanuit Rotterdam. 50 minuten duurt de vaart en hij eindigt bij Schiedam aan een slootkant. Hopman tuimelt de sloot in en de ballon gaat nog een half uurtje alleen verder. Hierna ligt het ballonvaren in Nederland een tijdje stil omdat Lodewijk Napoleon het ballonvaren te gevaarlijk vond en het oplaten van luchtbollen in 1808 bij de wet verbood.
Het is wel duidelijk geworden dat al snel de gasballon verkozen werd boven de heteluchtballon. Pas in 1970 introduceert Jan IJzermans, werknemer bij de gasfabriek Benegas in Rotterdam, de eerste heteluchtballon in Nederland; de PH-BEN
Het is wel duidelijk geworden dat al snel de gasballon verkozen werd boven de heteluchtballon. Pas in 1970 introduceert Jan IJzermans, werknemer bij de gasfabriek Benegas in Rotterdam, de eerste heteluchtballon in Nederland; de PH-BEN
Het aantal ballonnen in Nederland heeft een explosieve groei doorgemaakt. Waren er in het begin een viertal ballonnen ingeschreven, vanaf 1975 begon de groei; elke vijf jaar verdubbelde het aantal inschrijvingen tot niet minder dan 264 in 1995. Op dit moment zijn er ongeveer 430 in Nederland, dat is bijna twee keer zoveel als het aantal ballonvaarders !
Bronvermelding: -De ballonvaarders, Donald Dale Jackson, Time-Life Boeken, Amsterdam,1981 -Met de wind mee, Rolf Boost, Gottmer Haarlem, 1983 -Le temps des ballons, art et histoire, éditions de martiniére, Paris, 1994 -75 jaar Nederlandse Luchtvaartuig Registers, Herman Dekker, Flash Aviation, 1996 -Nini Boesman gedragen door de wind, Elise Heyligers, De Nieuwe Haagsche, 1999